Haydarpaşa kazılarında Helenistik döneme ilişkin kiremit gömüt ortaya çıkarıldı – Haber Gönder

Haydarpaşa ve çevresinde, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Kültür ve Gezim Bakanlığınca 2018’den beri 475 bin metrekarelik alanın 75 bin metrekaresinde arkeolojik kazı yapılıyor.

Peronların kaldırılmasının arkasından Helenistik döneme ilişkin gömüt ile çoklu gömüt, döküm atölyesi, peron alanı haricinde da Osmanlı dönemine ilişkin çeşme, Bizans döneminde meydana getirilen ayazma ve İkinci Dünya Savaşı zamanında kurulan sığınak bulunmuş oldu.

Alanda kazı çalışmalarını sürdüren arkeologlar, son olarak Helenistik döneme ilişkin kiremit gömüt tespit etti. Gömüt, kazı alanında, Helenistik döneme ilişkin platformun haricinde ortaya çıkan o zamana ilişkin tek örnek olması sebebiyle mühim bir buluntu hususi durumunu taşıyor.

“Hellenistik dönem kremasyon mezarları açısından iyi bir örnek”

İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü Rahmi Asal, kazılarda gün yüzüne çıkan kiremit mezara ilişkin yapmış olduğu açıklamada, mezarın yanları ve üstünün kapatılmış bulunduğunu söylemiş oldu. Mezarı garip kılan özelliğin yakılma şu demek oluyor ki kremasyon yapılması bulunduğunu aktaran Asal, şu şekilde devam etti:

“Çevresinde başka herhangi bir yanık izi de olmadığı için tabakada oluşan bir yangından dolayı iskeletin yanmadığını anlıyoruz. Bu mezarda kremasyon yapılarak gömü olmuş. Daha yeni açıldı, iskelet ve kalıntılar yeni yeni ortaya çıkarılıyor. Fazlaca mühim bir şey. Bu bölgede Helenistik döneme ilişkin platformun haricinde çıkan tek Helenistik dönem buluntusu. Onun için oldukca kıymetli. Bu alandaki en erken buluntulardan biri. Mezarın içinde iki ölü hediyesi tespit ettik. Onlar da maalesef yangından dolayı tahrip olmuş. Pişmiş topraktan bir kadeh, bir de koku şişesi bulunmuş oldu. Arkeologlar çalışmalara devam ediyor. Burada Helenistik dönem mezarı çıkması oldukca mühim kronolojisi açısından, ikincisi de kremasyon olması. Helenistik dönem bu tip kremasyon mezarları ben asla görmedim. Bu, iyi bir örnek. Önümüzdeki süreçte bir ihtimal bizlere oldukca daha kıymetli bulgular verecek.”

“Kazı alanının rölöveleri hazırlanmaya başlandı”

Kaldırılan peronların arasındaki ve üstündeki kalıntıların birleştirilerek planlarının oluşturulmaya başlandığını aktaran Asal, “Bunlar bizim için oldukca kıymetli bundan dolayı esas mekan planlarının elde edilmesi açısından önemliydi. Orada büyük bir aşama kaydettik. Bir ay içinde rapor aşamasına gelmiş olacağız, rölöveleri hazırlanmaya başlandı.” dedi.

Kazı alanında, Azize Bassa Kilisesi’nin olduğu noktadaki mezarların devamının ortaya çıkarılması ve bu alan için oldukca mühim bir kalıntı grubu olan altında Helenistik dönem platformu için ahşap konstrüksiyon oluşturulduğunu özetleyen Asal, gelecek bir ay içinde bu alanda emekleri sürdüreceklerini belirtti.

18 bin sikkenin 2400’ü envantere alındı

Alandan atölyeye taşıdıkları 70 bin kasa buluntunun tasniflerinin sürdüğünü özetleyen Asal, 18 bin sikkenin tespit edildiğini, bunların 2400’ünün envantere alındığını, hemen hemen temizliği yapılmayan 10 bin civarında sikke bulunduğunu söylemiş oldu. Toplu mezarların büyük bir bölümünü kazdıklarını, şu an iki noktada yoğunlaştıklarını dile getiren Asal, “Gelecek ay geriye kalanlar üstünde çalışacağız. Bu alanlarda üst üste çoklu gömülmeler olduğundan antropologlar, arkeologlar nezaretinde kazı emek harcaması yapılıyor.” diye konuştu.

İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü olarak bu alanda 2018 yılından beri büyük bir emek harcadıklarını, kazmanın, ortaya çıkarmanın koruma şeklinde başka bir sorumluluğu da gözler önüne serdiğini dile getiren Asal, şu şekilde konuştu:

“Bilhassa deniz tarafındaki bir noktanın arkeopark olarak düşünülerek proje ile entegre edilip, hem düzgüsel ziyaret hem de trenle gelen insanların deneyimlemesi için gezilebilir hale getirilmesi icap ettiğini düşünüyoruz. Bence kazı aşamaları belli bir doygunluğa ulaştı, bundan sonrasında koruma ve sergilemeye yönelik çalışmaların olması gerekiyor. Toplu gömüt, mimari buluntuların burada oluşturulabilecek alanda sergilenmesi gerekir.”

“Alan arkeolojik kalıntı ve buluntular içeriyor”

Asal, kazı alanında, Helenistik dönemden, erken Cumhuriyet’e kadar kalıntı gruplarının yer aldığını belirterek “Alan oldukca girift bir arkeolojik kalıntı ve buluntu grubu içeriyor. Her kalıntıya, kendi içinde yaşamış olduğu dönemde bile dönem dönem bir başka ihtiyaca yönelik dokunulmuş. Evreler oluşmuş. Bu tarz şeyleri saptamak de kolay değil. Tren raylarının buradan geçmesi sebebiyle de baya bir müdahale olmuş. Kalıntıları tanımlamak birazcık zor duruma gelmiş ne yazık ki.” değerlendirmesinde bulunmuş oldu.

Bölgenin, antik kaynaklarda Kalkedon’un batı limanı olarak bilindiğini, bunun da kazılardaki somut belgelerle de tespit edildiğini vurgulayan Asal, şu şekilde devam etti:

“Ek olarak liman ve tecim yaşamı, hususi yaşam, alışveriş şekilleri, Osmanlı döneminde burası askeri bir geçiş noktası ve konaklama alanı. Onların konakladığı döneme ilişkin izler, çanak, çömlekle, sikkeler şu demek oluyor ki bu bölgenin hayatına dair oldukca mühim veriler elde ettik. İslamiyet’in ilk dönemlerin İstanbul’a erken dönemlerde meydana getirilen akınlar var. Bir ümit onlarla ilgili bir şeyler bulabiliriz dedik, ne yazık ki o şekilde bir veriye hemen hemen ulaşamadık fakat ulaşmayacağız anlamına da gelmiyor. En büyük beklentilerimizden biri birazcık o.”

Rahmi Asal, araştırmacıların antik kaynaklardan belirlediği iki mühim bulgudan birinin Azize Efemya Kilisesi, ötekinin Azize Bassa Kilise bulunduğunu dile getirdi.

Toplu gömüt bulunan noktalardan birinde Azize Bassa Kilisesi’ne ilişkin kalıntı bulunduğunu düşündüklerini özetleyen Asal, gene kaynaklarda da bahsedilen ayazmanın da ortaya çıkarıldığını, bunların onarımıyla ilgili çalışmaların başladığını aktardı. Asal, bu buluntuların Türkiye ve İstanbul arkeolojisi için mühim emek harcamalar bulunduğunu altını çizdi.

Ray uzunluğu 20 bin metreden 7 bin metreye düşürüldü

Haydarpaşa’da yürütülen çalışmalara ilişkin data veren Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürü Yalçın Eyigün de projeye başlarken hedeflerinin Haydarpaşa Garı’nın ihyası gereği 20 bin metre ray döşemek olduğuna işaret etti. Eyigün, “Arkeolojik buluntularla karşılaşınca tarihin ve kültürel mirasın ortaya çıkarılması için projeyi revize ederek, rayın uzunluğunu 13 bin metresini iptal ederek 7 bin metreye indirdik.” dedi.

Kazı alanında 17 kazıbilimci, bir restroratör, bir fotoğrafçı, 15-300 içinde değişen işçi ile çalışmaların devam ettiğini belirten Eyigün, Haydarpaşa alanında arkeolojik kazı ve öteki çalışmalara 355 milyon liralık harcama yapıldığını söyledi. Eyigün, bunu Marmaray projesindekiyle birleştirdiğinde zamanı ortamı, çevreyi, buluntuları ortaya çıkarmak ve korumak için meydana getirilen harcamaların 1 milyar lirayı bulduğunu söylemiş oldu. Yalçın Eyigün, projenin detaylarına ilişkin şu detayları aktardı:

“Projenin, demiryolunu Haydarpaşa Garı’na getirmek olan 4 yıl önceki hedefi bambaşka bir yere geldi. Bundan oldukca mutluyuz bundan dolayı hem zamanı hem kültürü hem çevreyi korumak fakat bununla beraber insanlara oldukca büyük hizmet edecek süratli treni, demiryolunu inşa etmek oldukca güzel bir şey. 1940’lardan beri hizmet eden bir imalathane vardı demiryolu araçları için. Biz bu atölyeyi yeniden ihya ediyoruz. Gençlerimizin gelip oturacağı, onarım, bakım alet ve ekipmanlarını, eski bir lokomotifi yanlarında görebilecekleri bununla beraber kitap okuyacakları bir kafe ortamında sıcak bir mekan oluşturmak istiyoruz. Bununla birlikte 5 bin meterekareyi kabul eden kapalı alanda hem buradan çıkan mühim eserleri hem de daha evvel Marmaray projemiz kapsamında da bulunmuş müze müdürlüğümüzün muhafaza etmiş olduğu bazı eserleri sergilemek istiyoruz.”

“Haydarpaşa’yı İstanbul’un son 2 bin yılının okunabileceği bir mekan olarak düşünüyoruz”

Bunun yanı sıra açık alanda ortaya çıkmış ve yerinde koruyacakları eserlerin bulunduğunu özetleyen Eyigün, bunların üstünü kapatıp yarı açık ya da bazı alanlarda da açık müze konseptini düşündüklerini söylemiş oldu.

Açık müzede Türkiye Cumhuriyeti’nin ya da Türkiye’deki demiryolu tarihinin en mühim ekipmanlarını, eski lokomotifleri sergilemek istediklerini belirten Eyigün, Haydarpaşa Garı’na gelenlerin ister trene bineceği isterse de perondan yürüyerek Bizans, Osmanlı, Cumhuriyet periyodunun hem zamanı hem de endüstriyel mirasını görmelerini sağlamak istediklerini kaydetti.

Kapalı ve açık müze alanlarında gezilebileceği, çay-kahve içebilecek bir konsept düşündüklerini özetleyen Eyigün, “Gayemiz ‘Demiryolunu getirelim, bundan gerisi mühim değil.’ değil. Haydarpaşa 1910’dan beri Anadolu’nun demiryolunda en mühim durağıydı. Bu karakteri korunsun fakat bununla beraber insanoğlu buraya yalnız tren için değil, kültürel tarih, endüstriyel miras için gelsinler.” ifadelerini kullandı.

Kazılar esnasında 2. Dünya Savaşı’nda askerlerin inşa etmiş olduğu güvenlik tünellerinin de ortaya çıkarıldığını, ziyaretçileri bu noktaya da götürmek istediklerini dile getiren Eyigün, “Haydarpaşa’yı insanların, İstanbul’un son 2 bin yılını okuyabilecekleri bir mekan olarak düşünüyoruz.” dedi.