Dünyanın en yaygın bunama türü olan ve milyonlarca insanı etkileyen Alzheimer hastalığının aşamalarının bilincinde olarak hastalığı erken evrelerde tanıyabilirsiniz. İşte Alzheimer’ın 7 aşaması.
New York’ta Alzheimer hastalığı araştırmaları yürüten Dr. Barry Reisberg tarafınca geliştirilen bu kılavuz, Alzheimer hastalığının evresini belirlemek için dünya genelinde profesyoneller tarafınca kullanılmaktadır.
Aşama 1-3 bunama öncesi aşamalardır, 4-7 aşamaları ise bunama aşamalarıdır. Beşinci aşama, bir kişinin artık yardımsız yaşayamayacağı noktadır.
Alzheimer’ın son aşaması nedir? En zor aşama hangisidir? Aşamalar ne kadar sürer? İşte ayrıntılar…
Alzheimer nedir?
Alzheimer hastalığı, kronik ve ilerleyici bir nörodejeneratif hastalıktır. Yaşlı nüfusta bunamanın en yaygın nedenidir. 65 yaş üstü nüfusun ortalama yüzde 5’inin ve 85 yaş üstü nüfusun ortalama yüzde 20’sinin etkilendiği tahmin edilmektedir.
Adını 1900’lerin başlangıcında özelliklerini ilk kez tanımlayan Alman nörolog Alois Alzheimer’dan alan bu hastalık, beyin hücrelerini yok eden, bilişsel işlevlerin (bellek, akıl yürütme ve dil) geri döndürülemez şekilde bozulmasına yol açan ilerleyici bir dejeneratif süreçle ortaya çıkar.
Alzheimer hastalığının kökenindeki niçin, hemen hemen bilinmeyen nedenlerle bazı insanların yaşamının bir noktasında beyinlerinde beta amiloid maddesinin öncü proteini olan bir proteinin metabolizmasındaki değişikliktir. Beta amiloid, beyinde yavaşça biriken ve ilerleyici nöronal ölüme neden olan nörotoksik bir maddenin oluşumuna neden olur.
Alzheimer vakalarının yüzde 5’inden azı, bir genin varlığından oluşur. Alzheimer’ın ailesel formları, 40 yaşından ilkin bile başlayabilir. Vakaların geri kalan yüzde 95’i genetik dışı faktörler sebebiyle ortaya çıkar.
Alzheimer’ın emareleri
Alzheimer hastalığının emareleri kişiden kişiye büyük farklılıklar izah edebilir. Dikkat edilmesi ihtiyaç duyulan en erken emare bellek kaybıdır. Bellek kaybı başlangıçta hafifçe ve saptanamayan bir halde, sonrasında yavaş yavaş daha belirgin ve şiddetli bir hal alır.
Zaman içinde daha da mühim hale gelen bellek kaybı, çoğu zaman aşağıdaki benzer biçimde öteki bozukluklarla birlikte ilerler:
– Düzgüsel günlük aktiviteleri gerçekleştirmede güçlük,
– Konuşma bozuklukları,
– Bazı kelimeleri unutma,
– Mekana uyun sağlama sorunları,
– Zamansal oryantasyon bozukluğu,
– Depresyon,
– Uyku bozuklukları
– Davranış bozuklukları,
– Eskiden sevilen aktivitelere ilgi kaybı.
Alzheimer’ın 7 aşaması
Alzheimer hastalığının ne kadar süratli ilerlediği kişiden kişiye değişmiş olur, sadece ilerleme 4 ila 20 yıl içinde değişebilir. Alzheimer hastalığı hem fert hem de aile için sıkıntılı bir hastalıktır. Sırada ne işe yaradığını idrak etmek, her insanın mümkün olduğunca hazırlanmasına destek olabilir.
İşte Alzheimer’ın 7 aşaması.
1. Düzgüsel davranış (görünür bunama yok)
Alzheimer hastalığının ilk emarelerini görmek zor olabilir, bundan dolayı hasar beynin derinlerinde adım atar ve hafızayı yada davranışı derhal etkilemez. Hastalığın erken emareleri, beyindeki kan akışındaki değişimleri tespit eden bir tarama ile görünebilir. Doktorlar, Alzheimer hastalığını ilk aşamadaki bir kişinin sorunsuz geçebileceği sözlü ve görsel muayeneler kullanarak kontrol edebilir.
2. Fazlaca hafifçe bilişsel gerileme (yaşa bağlı bellek problemleri)
65 yaş üstü insanların yarısından fazlası bellek problemleri yaşar. Bu emarelere haiz ileri yaşlarındaki insanoğlu, 5-10 yıl önceki benzer biçimde adları artık hatırlayamadıklarını söyler. Çoğu zaman bir şeyleri daha ilkin nereye koyduklarını hatırlayamazlar ve konsantrasyon ve doğru kelimeyi bulma ile ilgili problemler yaşarlar.
3. Hafifçe bilişsel gerileme
Bu aşamadaki insanoğlu göze çarpmayan, sadece günlük temas halinde olan insanoğlu tarafınca fark edilen eksiklikler gösterir. Aynı sorular sorulur ve planlama ve konsantre olma kabiliyeti azalır. Bu aşamadaki kişiler çalışıyorsa, iş performanslarında bir düşüş olur ve bilgisayarda çalışmak benzer biçimde yeni aktiviteleri öğrenmek onlar için oldukça daha zor olsa gerek. Bu aşamada olan bir çok insan, belirgin bunama emareleri geliştirir ve bu aşamada harcanan süre çoğu zaman 7 senedir.
4. Orta düzeyde bilişsel gerileme
Alzheimer hastalığının teşhisi bu aşamada mühim bir doğruluk payıyla yapılabilir. Para yönetimi, yiyecek hazırlama ve markete gitme benzer biçimde günlük yaşam aktivitelerine katılma kabiliyeti azalır. Haftanın gününü, ayı yada mevsimi hatırlamada yada akraba ziyaretini yada tatile gitmeyi unutmada belirgin hatalar yaşanabilir. Hastalar bu aşamada tam güncel adreslerini hala hatırlayabilirler. Bu aşama çoğu zaman ortalama 2 yıl sürer.
5. Orta derecede şiddetli bilişsel gerileme
Bu aşamadaki karakteristik değişimler, günlük yaşamın temel aktivitelerinde eksikliklerdir. Bu, hava durumuna yada günlük duruma bakılırsa uygun giyim seçme kabiliyetinte bir azalma ile kendini gösterir. Bazı hastalar, değiştirmeleri hatırlatılmadığı sürece her gün aynı giysileri giymeye adım atar. Hastalar artık topluluk içinde bağımsız olarak gezinemezler. Hiddet ve kuşku yaygındır. Bu aşamadaki insanoğlu çoğu zaman mühim vakaları hatırlayamazlar. Hasta belirli durumlarda tam adresini hatırlayabilir, sadece bazı durumlarda anımsayamaz. Bu aşamanın averaj süresi 1,5 senedir.
6. Şiddetli bilişsel gerileme
Bu aşamada günlük yaşamın temel aktivitelerini gerçekleştirme kabiliyeti tehlikeye girer. Bir çok süre, hastalar giysilerini ters giyebilecekleri, kollarını doğru kola takmada güçlük çekebilecekleri yada yanlış sırada giyinebilecekleri için muntazam giyinme mevzusunda desteğe gereksinim duyar. Hastalar bağımsız olarak wcye gitme kabiliyetini kaybeder. Hastanın bilişsel gerilemesi o denli büyüktür ki, karısını annesiyle karıştırabilir yada başka bir halde yanlış tanıyabilir yada yakın aile üyelerinin kimliğinden güvenilir olması imkansız. Bu aşamanın sonunda konuşma kabiliyeti azalır. Hastalar içinde bulundukları koşullara ilişkin korku, hüsran ve utanç sebebiyle, çoğunlukla sözlü patlamalar ve tehditler, hatta sertlik içeren davranışlar geliştirirler. Hastalar artık bağımsız olarak yaşayamadıkları için çoğu zaman yalnız kalma korkusu geliştirir. Tedavi, uygun faaliyetler ve hastalığın hasta üstündeki ruhsal tesirinin yanı sıra ilaç tedavisi mevzusunda danışmanlıkla ilerler. Altıncı aşama çoğu zaman ortalama 2 yıl sürer.
7. Fazlaca şiddetli bilişsel gerileme (Alzheimer’ın son aşaması)
Bu aşmada konuşma kabiliyeti bir tek birkaç kelime ile sınırlıdır. Hastalar yürümek için desteğe gereksinim duyar ve düşmeden oturmak için desteğe gereksinim duydukları seviyede hareketsiz hale gelir. Bu aşama ilerledikçe hastalar gülümseme ve başlarını bağımsız olarak tutma kabiliyetlerini kaybeder. Demansın son aşamasının süresi, hasta için bakımın kalitesine ve başlangıcına bağlıdır, sadece birkaç yıla ulaşabilir. En yaygın ölüm sebebi pnömonidir. Öteki bir yaygın ölüm sebebi, enfekte bası yaralarıdır. Yedinci evredeki Alzheimer hastaları inme, kalp hastalığı ve kanser dahil olmak suretiyle yaşlılardaki tüm yaygın ölüm nedenlerine karşı daha savunmasız hale gelir.