Diyabet, doğrusu şeker hastalığıyla ilgili birçok değişik yorum ve yanlış informasyon bulunuyor. Bundan dolayı şeker hastaları yanlış yönlendirilebiliyor. İşte doğru malum en yaygın hatalar.
Diyabet, yüksek kan şekeri düzeylerinin (hiperglisemi) varlığı ve insülinin yetersiz miktarı yada işlevi sebebiyle karakterize kronik bir hastalıktır. İnsülin, pankreas tarafınca üretilen ve glikozun hücrelere girmesine ve bunun sonucunda bir enerji deposu olarak kullanılmasına müsaade eden hormondur. Bu mekanizma bozulduğunda, glikoz kan dolaşımında birikir.
Diyabetli kişilerin ortalama yüzde 10’unu tip 1 diyabettir, bu biçim tipik olarak çocukluk yada erişkinlik döneminde ortaya çıkar. Tip 1 diyabette pankreas, insülin üretmez, bu yüzden insülin yaşam boyu enjekte edilmesi gerekir.
Tip 1 diyabetin sebebi bilinmemekle beraber, insülin üreten hücrelerde bulunan bazı antijenlere karşı yönlendirilen antikorların kanda bulunması karakteristiktir. Bağışıklık sisteminin insülin üreten hücrelere karşı verdiği bu hasar, rejim, virüsler ve bakteriler dahil olmak suretiyle dış faktörler ve genetik faktörlerle bağlantılıdır.
Diyabetin en yaygın şekli tip 2 diyabettir ve vakaların ortalama yüzde 90’ını oluşturur. Tip 2 diyabette pankreas insülin üretir, sadece vücut hücreleri bunu kullanamaz. Çoğu zaman hastalık 30-40 yaşından sonrasında kendini gösterir ve birçok risk faktörünün başlamasıyla ilişkili olduğu kabul edilmiştir. Bunlar içinde: ailede diyabet öyküsü, fizyolojik egzersiz eksikliği, aşırı kilo ve bazı etnik gruplara ilişik olma vardır.
Ttip 2 diyabetlilerin ortalama yüzde 40’ında aynı hastalıktan etkilenen birinci aşama akrabalar (anne babalar, kardeşler) bulunur.
Tip 2 diyabet, hiperglisemi yavaş yavaş geliştiğinden ve başlangıçta klasik diyabet semptomlarını verecek kadar şiddetli olmadığından, çoğu zaman senelerce teşhis edilemez. Teşhis çoğu zaman rastgele yada enfeksiyon yada ameliyat şeklinde bir durumla beraber yapılır.
Yaşla beraber, aşırı kiloluluk varlığı ve fizyolojik aktivite eksikliği ile hastalığa yakalanma riski artar.
Diyabetin bir başka formu da gestasyonel diyabettir. Hamilelikte ilk kez yüksek düzeyde dolaşımdaki glikozun ölçüldüğü herhangi bir durum olarak tanımlanır. Bu durum gebeliklerin ortalama yüzde 4’ünde görülür.
Diyabet emareleri
Hastalığın başlangıç emareleri diyabet tipine bağlıdır. Tip 1 diyabet durumunda susuzluk, artan idrar miktarı, bitkinlik hissi, kilo kaybı, kuru cilt ve enfeksiyonların sıklığında artış görülür.
Tip 2 diyabette ise emareler çoğu zaman süratli bir teşhise izin vermez. Kan şekeri yüksektir sadece tip 1 diyabetin klinik emareleri yoktur.
Diyabet teşhisi için kriterler şunlardır:
– Rastgele bir kan şekeri kıymeti ile ilişkili diyabet emareleri, doğrusu günün saatinden bağımsız olarak kan şekerinin 200 mg/dL’den yüksek olması.
– Açlık kan şekerinin 126 mg/dL’den yüksek olması.
– OGTT esnasında kan şekerinin 200 mg/dL’den yüksek olması. Kontrol 75 gr glukoz verilerek yapılır.
Şeker hastalığı hakkında doğru malum 10 yanlış
Diyabet ve diyabet hastalarının izlemesi ihtiyaç duyulan rejim ile ilgili olarak bilhassa internette fazlaca fazla yanlış informasyon dolaşıyor.
İşte ortadan kaldırılması ihtiyaç duyulan bazı efsaneler.
Yanlış 1: Şeker hastalığının ana sebebi aşırı şeker tüketimidir.
Şeker hastalığının sebepleri hala tam olarak belli değildir. Kolay bir aşırı şeker tüketiminin kendi içinde diyabete niçin olabileceğine dair hiçbir kanıt yoktur; bu, vücudun yiyecekleri enerjiye dönüştürme kabiliyetinin bozulması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Pankreas tarafınca üretilen insülin, vücut hücrelerinin enerji için glikoz kullanmasına destek sağlar.
Yanlış 2: Şeker hastalarının rejiminin birçok kuralı vardır.
Şeker hastalarının kimi zaman yiyeceklerini planlamaları gerekir, sadece aslen fazlaca fazla kaide yoktur. Aslolan sorun, kan şekerini mümkün olduğunca normale yakın tutmak için gün içinde meydana getirilen aktivitelere ve alınan ilaçlara uygun olabilecek gıdaları seçmektir. Düzgüsel rejimden farklılıklar fazlaca fazla olmayabilir. Mühim olan bir uzmana başvurmaktır.
Yanlış 3: Karbonhidratlar rejimden tamamen çıkarılmalıdır.
Karbonhidratlar çoğu zaman şeker hastalarının rejiminden tamamen çıkarılmaz. Alınan ilaçlara ve kişinin kişisel durumuna gore tüketimleri denetim altında tutulur. Karbonhidratlar, diyabet durumunda bile vitaminler, mineraller ve lif şeklinde besinler açısından varlıklı oldukları için yararlı gıdalardır.
Yanlış 4: Protein, karbonhidratlardan daha iyidir.
Karbonhidratlar, geldikleri gıdaların glisemik indeksine bağlı olarak kan şekeri seviyelerini hızla değiştirebildiğinden, daha azca tüketmek ve karbonhidrat yerine protein tüketmek mantıklı görünebilir. Sadece, et şeklinde fazlaca fazla proteinli besin tüketmek aşırı doymuş yağ alımına niçin olabilir ve kalp hastalıkları riskini artırabilir. Bir diyabetik rejimindeki protein, her gün tüketilen toplam kalorinin yüzde 15-20’sini oluşturmalıdır.
Yanlış 5: İlaçlar tüm beslenme hatalarını düzeltebilir.
Herhangi bir yiyecek takıntısını bastırmak için alınacak ilaç miktarı asla kişinin beğenisine gore ayarlanmaz. Diyabet ilaçları almakla ilgili olarak, doktorunuzdan gelen talimatları kovuşturmak ve mümkün olduğunca rejim kurallarına uymak gerekir.
Yanlış 6: Bazı yiyeceklerden tamamen vazgeçilmelidir.
Diyabetiniz olduğundan rejiminizi değişiklik yapmak, kesinlikle bazı yiyeceklerden vazgeçmeniz anlamına gelmez. Onları yeni rejime uyarlamak için kişinin en sevilmiş olduğu yiyecekleri hazırlama şeklini değiştirmesi yararlı olabilir. Birleştirildikleri yiyecekleri değiştirin, porsiyonları azaltın, yiyecek planınızı doğru bir halde takip ettiğiniz için bazen onları bir ödül olarak tüketin. Bir beslenme uzmanı, istediğiniz yiyecekleri rejiminize iyi mi ve ne süre dahil edeceğinizi söyleyecektir.
Yanlış 7: Suni tatlandırıcılar şekerden daha tehlikelidir.
Suni tatlandırıcılar şekerden daha tatlı ve daha azca kalorilidir. Bundan dolayı çoğu zaman daha minik miktarlarda tüketilirler. Bazı suni tatlandırıcılara (sakarin, aspartam, sukraloz, asesülfam potasyum) izin verilmektedir. Bunların içinde, sıhhat üstündeki ihtimaller içinde negatif tesirleri mevzusunda gerçek bir irdelemenin merkezinde yer edinen aspartam bulunmaktadır. Şeker hastaları için stevia şeklinde daha organik seçimler yapılabilir.
Yanlış 8: Hususi yemekler hazırlamak gerekir.
Bir diyabetik için uygun yemekler, bir çok süre asla değişim gerektirmeden yada fazlaca azca değişiklikle ailesinin tükettiği yemeklerin aynısıdır. Şeker hastaları için mühim olan tüketilen karbonhidrat, yağ ve protein türlerini dikkate alarak yediklerini daha yakından takip etmeleridir.
Yanlış 9: Rejim gıdalar şeker hastaları için en iyi seçimdir.
Bir gıdanın “rejim” olarak etiketlenmesi, diyabet hastaları için en iyi seçim olduğu anlamına gelmez. Rejim etiketiyle pazarlanan gıdalar, öteki gıdalarla aynı özelliklere haiz olmalarına karşın, içerdikleri katkı maddeleri sebebiyle sağlığı negatif etkileyebilir.
Yanlış 10: Şeker hastaları tatlıdan tamamen vazgeçmelidir.
Şeker hastalarının kesinlikle tatlıdan vazgeçmesi gerekmeyebilir. Tatlıları daha minik porsiyonlarda yada daha seyrek olarak tüketmek yada kan şekerini değiştirmeyen tatlandırıcılarla hazırlanan tatlıları tercih etmek şeklinde seçenekler vardır. Mesela meyve miktarını artırarak yada rafine unu kepekli unla değiştirerek tatlıların hazırlanmasında kullanılacak şeker miktarını azaltmak ve yararlı besinlerle zenginleştirmek mümkündür.