Üreme sağlığından kemik ve diş sağlığına kadar vücutta birçok değişik işlev gören D vitamini, eksikliği durumunda çeşitli sıhhatli problemlerine yol açabiliyor. İşte D vitamini eksikliğinin tehlikeleri.
Vitaminler vücudumuzun muntazam emek harcaması için lüzumlu olan bileşiklerdir. Yiyecekleri enerjiye dönüştürmek, kemikleri, dişleri, kasları, cildi ve saçı oluşturmak ve korumak ve beyin, göz, sinir ve bağışıklık sağlığımızı korumak için gereklidirler
Toplamda 13 vitamin vardır, sadece D vitamini ötekilerden mühim bir halde farklıdır, vücut D vitaminini üretebilir.
Dünya nüfusunun yarısından fazlasının D vitamini eksikliği çekmiş olduğu tahmin edilmektedir. Bu iyi mi mümkün olaiblir? D vitamini eksikliğinin tehlikeleri nedir ve bu iyi mi önlenebilir? İşte ayrıntılar…
D vitamini nedir?
Kalsiferol olarak da adlandırılan D vitamini, bazı gıdalarda naturel olarak ve ilave formda bulunan ve ek olarak rejim takviyelerinde de bulunabilen yağda çözünen bir vitamindir. Cildimiz kafi güçte ultraviyole (UV-B) ışınına maruz kalırsa, insan vücudu da güneş ışığının tesiri altında D vitamini üretebilir.
2 ana türü D vitamini vardır: D2 vitamini (ergokalsiferol) ve D3 vitamini (kolekalsiferol). Bir tek kimyasal yapıları ve kaynakları açısından değil, bununla birlikte etkinlikleri açısından da farklılık gösterirler.
D2 vitamini bitkilerde, mayalarda ve güçlendirilmiş gıdalarda bulunurken, D3 vitamini hayvansal gıdalarda, alglerde ve rejim takviyelerinde bulunur. En mühim fark, D3 vitamininin kandaki etken D vitamini seviyesini D2 vitamininden 3 kat daha etkili bir halde yükseltmesidir. Ek olarak D3 vitamininin tesiri vücutta daha uzun sürer.
D vitamini vücut için niçin önemlidir?
D vitamininin pozitif yönde tesirleri içinde en oldukça bilineni sıhhatli, kuvvetli kemik ve dişlerin korunmasına katkı sağlamasıdır. Kalsiyum ve fosforun bağırsaklardan emilmesine ve kemiklere, dişlere ve kaslara katılmasına destek sunar. D vitamininin bağışıklık sisteminin düzgüsel işleyişinde ve güçlendirilmesinde de son aşama mühim bir rol oynadığı bilinmektedir.
Bazı araştırmalara nazaran kafi D vitamini alımı solunum yolu enfeksiyonu riskini yüzde 40’a kadar azaltabilir.
Son yıllarda giderek daha çok bilimsel araştırma, D vitamininin pozitif yönde etkilerine odaklanmıştır. Bu sayede artık D vitamininin vücuttaki neredeyse tüm hücreler tarafınca kullanıldığı ortaya çıkmıştır. Şimdiye kadar meydana getirilen araştırmalara dayanarak kalp ve damar hastalıkları, otoimmün hastalıklar, depresyon, diyabet, kısırlık ve aşırı kiloluluk ile mücadelede de mühim bir rol oynayabilir.
D vitamininin en mühim kaynakları
D vitamininin en naturel deposu güneş ışığıdır. Cilt güneşten gelen UV-B ışınlarına maruz kaldığında, cilt hücrelerindeki kolesterolden D vitamini üretilir. Bununla beraber, bunun için yeterince kuvvetli UV-B ışını, yeterince geniş bir cilt yüzeyinin açıkta kalması ve güneş kreminden kaçınma benzer biçimde birkaç şart vardır.
D vitamini birçok gıdada da bulunur, sadece lüzumlu günlük miktarı gıdalardan tek başına karşılamak son aşama zor olsa gerek. Somon, sardalya, uskumru, ton balığı benzer biçimde balıklar, balık yağı, yumurta ve pişmeden süt muhteşem D vitamini kaynaklarıdır.
Günlük D vitamini ihtiyacı
Uzmanların, günlük D vitamini ihtiyacı mevzusundaki güncel tavsiyesi aşağıdaki gibidir.
Bebekler: 400-1000 IU
1-6 yaş çocuklar: 600-1000 IU
6 yaşından büyük çocuklar: 600-1000 IU
Gençler: 800-1000 IU
Yetişkinler: 1500-2000 IU
Aşırı kiloluluk yetişkinler (VKİ>30): 3000-4000 IU
Hamile hanımefendiler: 1500-2000 IU
Emziren anneler: 2000-4000 IU
D vitamini aşırı dozda alınabilir mi?
Naturel olarak, güneşlenerek yada D vitamini açısından varlıklı yiyecekler yiyerek aşırı dozda D vitamini alamazsınız. Sadece, bir rejim takviyesi ile aşırı D vitamini alımı mümkündür. Sadece iyi haber şu ki, bu da sadece devamlı olarak büyük dozlar alırsanız (60.000 IU/gün’ün üstünde) mümkün olabilir.
D vitamini eksikliğinin emareleri, sebepleri ve tehlikeleri
D vitamini eksikliğinin tanımı mevzusunda uzmanlar içinde tam bir düşünce birliği yoktur, sadece bir çok vakit kandaki D vitamini seviyesinin 75 nmol/L (yada 30 ng/ml) altında olması eksiklik olarak kabul edilir. Bu düzey, günlük 1500-2000 IU D3 vitamini alımı olan insanların bir çok için elde edilebilir.
D vitamini takviyesine ne vakit extra dikkat etmelisiniz?
Türkiye’nin coğrafi konumu sebebiyle, güz sonlarından ilkbahar başlarına kadar olan dönemde güneş ışınlarının geliş açısının daha düşük olması sebebiyle naturel D vitamini oluşumu azca olabilir. Bu, güneşli bir güz sonu yada kış gününde bile, yüz ve uzuvlar açık bir halde güneşte uzanmanın anlam ifade etmeyen olacağı anlamına gelir, bu şekilde kayda kıymet bir D vitamini düzeyi elde edilemez.
Sadece, yazın D vitamini eksikliğimiz olmayacağı düşüncesi de yanlıştır. Aksine, araştırmalara nazaran birçok şahıs yazları bile D vitamini eksikliği çekiyor. Birçok insan yazın direkt güneş ışığından kaçınır, bir ofiste yada başka bir kapalı yerde kalır, güneş kremi kullanır ve tüm bunlardan dolayı vücutta D vitamini üretimi yazları bile azca olur.
D vitamini eksikliğinin emareleri nedir?
D vitamini eksikliğinde kafi oranda kalsiyum ve fosfor emilmez, bu da kemiklerin mineral muhteviyatında azalmaya neden olur. Çocukluk çağlarında şiddetli D vitamini eksikliği kemik ve kas gelişimini negatif etkileyen raşitizme yol açabilir. Kemik biçim bozukluklarına, kemik ağrılarına, gelişme ve gelişme bozukluklarına niçin olabilir.
D vitamini eksikliği olan çocuklar ek olarak kas zayıflığı ve kas ağrısı yaşayabilir.
D vitamini eksikliği ile ilgili emareler yetişkinlerde daha azca belirgindir. En yaygın emareler bitkinlik, bitkinlik, sık hastalık, tekrarlayan enfeksiyonlar, kemik ve sırt ağrısı, depresyon, anksiyete, yavaş yara iyileşmesi, kas zayıflığı, kas ağrısı, kas krampları, kilo alımı, saç dökülmesi ve kemik yoğunluğu kaybıdır.
D vitamini eksikliğine ne sebep olabilir?
Ilk olarak rejim ve yaşam seçimi D vitamini eksikliğine niçin olur. Rejim, D vitamini açısından varlıklı yiyecekler içermiyorsa yada güneş ışığından kaçınılıyorsa, kolayca D vitamini eksikliği yaşanabilir. Ek olarak, hastalıklardan ve bazı ilaçların devamlı alınmasından dolayı da D vitamini eksikliği yaşanabilir.
Besinlerin ve vitaminlerin emilimini engellemiş olan bağırsak hastalıkları, karaciğer ve böbrek sorunları ve müshil, steroid, kolesterol düşürücü, nöbet giderici ilaçlar almak da D vitamini seviyesinin azalmasına yada eksikliğine yol açabilir.
Vücutta D vitamini üretimini neler etkisinde bırakır?
Coğrafi konum, mevsim ve günün saati en mühim 3 faktördür, sadece başka faktörler de vardır.
Ten rengi: Daha koyu tende insanların vücutlarında daha çok melanin bulunur, bu da güneşten gelen UV-B ışınlarını bloke ederek D vitamini üretimini engeller.
Yaş: Yaşlıların derisi, UV-B ışınlarının bir sonucu olarak D vitamininin oluştuğu maddeyi daha azca ihtiva eder.
Vücut ağırlığı: Araştırmalar, aşırı kiloluluk ve fazla şişman olanların düşük D vitamini seviyelerine haiz olmalarının, D vitamini üretiminin ve kullanımının bozulması ile ilişkili bulunduğunu göstermiştir.
Sindirim sistemi sağlığı: Besin ve gıda takviyeleri yöntemiyle alınan D vitamini ince bağırsakta emilir ve mide, pankreas, karaciğer, safra ve bağırsak sisteminin durumundan etkilenir.
Karaciğer ve böbrek sağlığı: D vitamininin işlenmesi ve kullanılması, sıhhatli karaciğer ve böbrek fonksiyonuna bağlıdır.
D vitamini eksikliğinin tehlikeleri nedir?
Araştırmalar, D vitamini eksikliğinin ciddi, hatta yaşamı tehdit eden hastalıkların gelişiminde rol oynayabileceğini gösteriyor.
Kalp hastalıkları, yüksek gerilim, diyabet, enfeksiyona yatkınlık, yaşlılıkta düşme, kolon, prostat ve meme kanseri ve multipl sklerozun D vitamini eksikliğiyle kuvvetli bağlantısı vardır.
D vitamini eksikliği iyi mi önlenir?
D vitamini eksikliğinin önlenmesi güneş ışığı, beslenme ve rejim takviyeleri ile sağlanır.
Güneş ışığı
Türkiye’de Mart’tan Ekim’e kadar, 10:00 ile 15:00 içinde kafi D vitamini üretimi için yüzü ve açıkta kalan uzuvları etkileyen direkt güneş ışığının 10-30 dakika alınması gereklidir.
Sadece, yeterince kuvvetli ve etkili bir güneş kremi kullanmadığınız sürece, güneşte olmak içni bunlar en tehlikeli saatlerdir. Bununla beraber, bazı araştırmalar güneş kremi kullanımının D vitamini oluşum şansını azaltabileceğini ve böylece D vitamini eksikliğine niçin olabileceğini göstermiştir.
D vitamini açısından varlıklı gıdalar
Bir tek rejim yöntemiyle kafi D vitamini almak neredeyse imkansızdır, sadece bazı gıdalar kafi miktarı almanıza destek olabilir. Mesela, 100 gr somon balığı 600-1000 IU, bir çay kaşığı morina karaciğeri yağı 400-1000 IU, 100 gr konserve sardalya 300 IU, 100 gr konserve ton balığı 236 IU ve bir yumurta sarısı 20-40 IU D3 vitamini ihtiva eder.
D vitamini içeren rejim takviyeleri
Uzmanların tavsiyesi, bilhassa güneşin daha azca olduğu güz ve kış aylarında cinsiyet yada yaştan bağımsız olarak her insanın bir gıda takviyesi kullanarak D vitamini takviyesi alması gerektiğidir. Bununla beraber, bilhassa devamlı iç mekanlardaysanız yada etken olarak güneşten kaçınıyorsanız, bunu ilkbahar ve yazları da yapmanız gerekebilir.
Duyarlı bir gruba aitseniz, gene bir rejim takviyesi kullanmanız şiddetle tavsiye edilir. Bunlar içinde yaşlılar, aşırı kilolular ve obezler, hamile ve emziren anneler, emilim bozukluğu olanlar, karaciğer yada böbrek sorunları ve bazı ilaçları alan kişiler bulunur.